در کتاب ۱۹۸۴، جورج ارول (George Orwell) ما را به دنیایی دیستوپیایی (واژه دیستوپیا – Dystopia به معنی ویرانشهر کلمه متضاد اتوپیا Utopia یا همان آرمانشهر است) میبرد که سراسر آن توسط سه ابرقدرت کنترل میبشود. آنها که دائما در جنگی همهنشدنی با یکدیگر می باشند، با منفعت گیری از کنترل، خشونت و تکنولوژی، شهروندان را به رباتهایی زنده تبدیل میکنند که کاملا وفادارند و شهروندانی که به خود اجازه سوال کردن درمورد قوانین خواهند داد را به شکل مرموزی “ناپدید” میکنند.
خلاصه داستان
شخصیت مهم، وینستون اسمیت، شهروند اقیانوسیه (اوشنیا – Oceania)، یکی از سه سرزمین دنیاست. در دنیای وینستون شهروندان تحت نظارت شدید دولتی باید دقیقا مطابق قوانین سخت همچون ربات از “برادر بزرگ” اطاعت کنند. وینستون که خانواده خود را در جریان شورشی در برابر برادر بزرگ از دست داده، از کودکی تحت نظر حزب بزرگ شده و در “وزارت حقیقت” که سازمانی برای انتشار کردن اخبار کذب و دستکاریشده دولت است، مشغول به کار میبشود.
داستان از جایی اغاز میبشود که وینستون برخلاف قوانین سختگیرانه دولتی، تصمیم میگیرد دفتری تهیه کرده و در آن به نوشتن افکار روزانه خود بپردازد اما این کار که جرمی سنگین با گفتن “جرم ذهن” برداشت میبشود به زودی توسط دوربینهای جاسوسی که در خانه، خیابان، محل کار و تقریبا هر جایی که شهروندی در آن وجود دارد کار گذاشته شدهاند، رصد شده و علتمیبشود کار وینستون به وزارت عشق بکشد.
در هر طبقه زمان توقف آسانسور، عکس چهره بزرگ روی دیوار، خیره بر او مینگریست. عکس چنان حال و قدرتی داشت که حتی بعد از عبور از کنار آن، حس میکردی آن دو چشم خیره همچنان تو را جستوجو میکند. در زیر آن با حروف درشت نوشته شده می بود:
برادر بزرگ نظارهگر اعمال توست.
برای چه افرادی کتاب ۱۹۸۴ دلنشین است؟
این شاهکار ادبیات همچون کتاب فارنهایت ۴۵۱ دنیای خوفناک از جهانی دیگر یا دنیای آینده به عکس میکشد که حس وحشت ناشی از تحت نظر بودن یا نداشتن مطمعن به نزدیکترین دوستان و آشنایان را به خوبی به خواننده مشخص می کند. در بازیهای ویدیویی مختلفی همچون Dishonored ،We Happy Few یا ۲۰۷۷ Cyberpunk* نیز با الهام از شاهکار ارول، تلاش و شجاعت افراد و وحشت ناشی از سرپیچی کردن از دیکتاتور اعظم به خوبی به نمایش گذاشته میبشود.
Cyberpunk*: زیر شاخهای از سبک علمی-تخیلی که محوریت آن دنیاهای ویرانی است که با پیشرفت زیاد تکنولوژی، هوش مصنوعی و رباتها دریچهای تازه به جرم و جنایت باز میکند.
از سال ۱۹۵۶ تنها ۷ سال بعد از انتشار کردن کتاب فیلمهای مختلفی با گفتن ۱۹۸۴ یا هزار و نهصد هشتاد و چهار بر پرده سینما رفتهاند و آخرین آنها در سال ۲۰۲۳ با برداشتی آزاد از کتاب ارول و کتاب “ما” تاثییر نویسنده روسی یِوگنی زامیاتین (We – Yevgeny Zamyatin) تهیه شده است. برای بزرگداشت این تاثییر بزرگ ادبی، دقیقا در سال ۱۹۸۴ فیلمی با همین گفتن به روایت داستان ارول بر روی پرده سینما نیز پرداخته است.
چرا داستان ۱۹۸۴ مهم است؟
کتاب ۱۹۸۴، در سال ۱۹۴۸ نوشته و در سال ۱۹۴۹ انتشار میبشود و ارول در آن نظامی کنترلگر، خشن و بیرحمی را به نمایش میگذارد که از رژیمهای دیکتاتوری همچون آلمان نازی و شوروی استالین الهام گرفته شده است. در داستان ارول حاکم مهم موجودی خداگونه است که هر آنچه تصمیم بگیرد قانون محض میبشود که با نام “بردار بزرگ” در سراسر داستان سایه شوم و ترسناکش را حس میکنیم.
در این کتاب هماین چنین از عناوین جالبی برای وزارتخانهها همچون وزارت حقیقت (محلی برای بافتن افتراها و مخفی کردن حقیقت)، وزارت عشق (محلی برای دستگیری، شکنجه و “ناپدید کردن” شهروندان مخطی) و وزارت صلح (سازمان رسیدگی به امور جنگی ابدی بین سه سرزمین) نیز وجود دارد که قهرمان داستان هر یک از آنها را به نوعی توانایی خواهد کرد.
دلنشین است بدانید که در سال ۱۹۴۸، پیش از انتشار کردن رمان ارول، منشور جهانی حقوق بشر سازمان ملل متحد تصویب شد که در آن حق دادرسی عادلانه، حق آزادی اندیشه و نگه داری حریم خصوصی افراد گنجانده شده می بود، همه مواردی که ارول فقدان آنها را برای توصیف جامعهای هولناک، در داستان خود گنجانیده می بود.
این داستان که در زمان کوتاهی بعد از آخر جنگ جهانی دوم انتشار شده؛ وقتیکه تا این مدت شهرها ویرانههایی باقی مانده از جنگی خونخوار بودند؛ یکی از تاثییرگذارترین آثار ادبیات کلاسیک محسوب میبشود که در آن گویی ارول فکر خود از دنیا و جوامع بشری آینده (دنیای پیش از آخر قرن بیستم) را با هدایت رهبرهایی دیکتاتور به عکس کشیده است. مسئله دلنشین این کتاب، که علتمیبشود آن را به شاهکاری بیمرز و جاودانه بدل کند، این است که خواننده امروزی هم با مطالعه آن میتواند شباهتهای بسیاری با دنیای مدرن پیرامونش اشکار کند.
نوشته پیشنهادی:۱۰ کمیک بتمن با چاشنی وحشتماجراهای ترسناک شوالیهی تاریکی
منبع
