به گزارش دلچسب
بعد از انفجار اتمی که ۱۵ و ۱۸ مرداد ۱۳۲۴ بر فراز دو شهر بزرگ ژاپن به نامهای هیروشیما و ناگاساکی رقم خورد، سایههایی از افراد و اجسام روی زمین و ساختمانها نقش بست. این سایهها چرا و چطور شکل گرفتند؟ در این مقاله تصمیم داریم به این سؤالات جواب بدهیم.
مرد چاق و پسر کوچک؛ انفجار هستهای هیروشیما و ناگاساکی
در ۱۵ مرداد ۱۳۲۴، یک بمب اتمی با نام مستعار «پسر کوچک» در ارتفاع ۵۸۰ متری هیروشیما منفجر شد. مطابق گزارش انجمن جهانی هستهای، این انفجار معادل ۱۶۰۰۰ تن TNT می بود که موجی از انرژی حرارتی را در سراسر شهر پخش کرد. این موج ۱۳ کیلومتر مربع از شهر را تخریب کرد. تقریباً یکچهارم جمعیت هیروشیما بلافاصله جانشان را از دست دادند. ماههای سپس، یکچهارم دیگر نیز از اثرات مسمومیت با تشعشع و سرطان جان باختند.
سه روز بعد از آن انفجار، ایالات متحده دومین بمب اتمی با نام مستعار «مرد چاق» را بر فراز ناگاساکی، نزدیک به ۳۰۰ کیلومتر شمالشرقی هیروشیما، منفجر کرد. بمب پلوتونیوم ۲۳۹ یک انفجار ۲۱هزار تنی تشکیل کرد که الگوهای شبیهی از تخریب و مرگ را در سراسر شهر به وجود آورد.
سپس امپراتور «هیروهیتو» تسلیم ژاپن را خبرداد و جنگ جهانی دوم خاتمه یافت اما اثرات این انفجارها هم چنان وجود دارد و یادآور تاریخ دردناک این سرزمین است.
سایههایی مخوف بهجامانده ناشی از انفجار
در قبل، بازدیدکنندگان از موزه «یادبود صلح هیروشیما» فکر میکردند مردم هیروشیما در تاثییر انفجار هستهای یک دفعه تبخیر شدهاند و سایههایشان پشتسر آنها بر جای مانده است. اگرچه این چنین تصوری باتوجهبه اظهار مفقودی هزاران نفر بعد از فاجعه اتمی هیروشیما قابلفهمیدن است، دانشمندان میگویند سایههای بهجامانده در این اتفاق علت فرد دیگر دارند؛ چراکه برای تبخیر انسان یا اشیا به انرژی زیاد بسیاری نیاز است اما این سایهها چطور به وجود آمدهاند؟
ابتدا به سوال ساده سایه چطور راه اندازی میشود؟ جواب بدهیم: «سایه وقتی راه اندازی میشود که جسم کدر در برابر چشمه نور قرار میگیرد. هنگامی که نور به جسم کدر میتابد، نور از آن عبور نمیکند و پشت جسم کدر سایه راه اندازی میشود.»
با این توصیف ساده، سایههای مرموز بهجامانده از افراد بعد از انفجار هستهای هیروشیما را بازدید میکنیم.

به حرف های دکتر «مایکل هارتشورن»، متولی بازنشسته موزه ملی علوم و تاریخ هستهای در آلبوکرکی در نیومکزیکو و استاد بازنشسته رادیولوژی در دانشکده پزشکی دانشگاه نیومکزیکو، در آن زمان هنگامی که هر بمب هستهای منفجر میشد، نور و حرارت زیاد بسیاری انتشار میکرد؛ بهطوریکه سنگفرشها، پلهها، ساختمانها و زمین تحتتأثیر آن رنگزدایی میشود و به رنگ سفید درمیآمدند.
اکنون فکر کنید لحظهای که انفجار شکل گرفته، فردی کنار دیوار ایستاده باشد. دراینصورت رنگ دیوار پشت فرد تحول نکرده و علتمیشود اینطور به نظر برسد که سایه فرد یا شیء روی زمین حک شده است. بهعبارتدیگر، چون رنگ نقاط دیگر تحول کرده ولی رنگ آن تکه از دیوار یا زمین بر تاثییر وجود فرد تحول نکرده است، اینطور به نظر میرسد که سایه فرد روی زمین به ثبت رسیده است.

انفجار هستهای
انرژی زیاد زیاد آزادشده در انفجار اتمی از فرایند شکافت هستهای حاصل میشود. شکافت وقتی رخ میدهد که یک نوترون به هسته یک اتم سنگین، همانند ایزوتوپهای اورانیوم ۲۳۵ یا پلوتونیوم ۲۳۹، برخورد کند. طی برخورد، هسته عنصر شکافتهشده و مقدار بسیاری انرژی آزاد میشود. برخورد اولیه واکنشی زنجیرهای را اغاز میکند و تا وقتی که همه ماده اولیه همه شود، ادامه مییابد.
«الکس ولرشتاین»، استادیار مطالعات علم و فناوری مؤسسه فناوری استیونز در نیوجرسی، میگوید: «عکس العمل زنجیرهای با یک الگوی رشد تصاعدی رخ میدهد که فقط نزدیک به یک میلیثانیه –یا مقداری زیاد تر– طول میکشد. در این عکس العمل، نزدیک به یکتریلیونتریلیون اتم تقسیم خواهد شد.»
به گزارش «Real Clear Science»، هر بمب هستهای تشعشعات گامای زیاد بسیاری تشکیل میکند که دمای ناشی از آن میتواند به ۵۵۳۸ درجه سانتیگراد برسد. هنگامی که این تشعشع به جسمی، همانند دوچرخه، یا فرد برخورد میکند، انرژی آن تا حد بسیاری جذب میشود و از اشیائی که پشتسر آن جسم یا فرد قرار دارند، محافظت میشود اما تکههایی از زمین یا دیوار ساختمانها که در معرض تشعشعات قرار میگیرند، صدمه میبینند؛ بهگفتن مثال، رنگ آنها زدوده میشود و به رنگ سفید درمیآیند.

قرارگرفتن در معرض تابش گاما با دوز بالا بر سلامت انسان نیز اثرات مخربی دارد. پرتوی گاما میتواند از لباس و پوست عبور کرده و به ارگانهای بدن نفوذ کند و علتیونیزاسیون یا ازدستدادن الکترونهای سلولها شود. یونهای حاصل از یونیزاسیون میتوانند به مولکولهای آلی پیچیده، همانند پروتئینها، اسیدهای نوکلئیک و آنزیمها، دعوا کنند و بعد از نابودی آنها، علتاختلال در روال طبیعی بدن انسان شوند. این چنین تابش شدید گاما میتواند به DNA نیز صدمه رساند و با شکستن کروموزومها عوارضی نظیر جهش ژنتیکی را در نسلهای بعدی به وجود بیاورد.
چرا معدود سایههایی از آن زمان باقی مانده است؟
دکتر هارتشورن در جواب به این سوال او گفت: «به گمان زیادً ابتدا سایههای بسیاری وجود داشته اما زیاد تر سایهها در تاثییر امواج انفجاری و گرمای بعدی از بین رفتهاند.»
درسهایی برای آیندگان
با گذشت زمان، پیامدهای طویل مدت این فاجعه تاریخی سؤالات مهمی درمورد منفعت گیری از بمبهای هستهای نقل کرده است. همان گونه که حرف های شد، تعداد بسیاری از سایههای حکشده روی سنگها در تاثییر فرسایش توسط باد و آب از بین رفتهاند. چندین سایه برجایمانده در موزه یادبود صلح هیروشیما نگه داری شده است تا نسلهای آینده درمورد این فاجعه تأمل کنند.
دکتر ولرشتاین دراینباره او گفت: «فکر میکنم زیاد مهم است که عواقب منفعت گیری از سلاحهای هستهای را در نظر بگیریم. باید این تسلیحات را ابزاری برای رفاه مردم بدانیم، نه سلاحی برای کشتار جمعی.»
دسته بندی مطالب