مروری بر احکام عزاداری ماه محرم از نگاه رهبر معظم انقلاب_دلچسب

به گزارش خبرگزاری موج، رهبر انقلاب درمورد برپایی عزای حسینی و گمان تشکیل مزاحمت برای همسایگان پیشنهاد کردند: واجب است برگزارکنندگان مراسم و عزاداران تا حد امکان از اذیّت و تشکیل مزاحمت برای همسایگان بپرهیزند؛ هرچند با کم‏ کردن صدای بلندگو و تحول جهت آن به طرف داخل حسینیه باشد.

مجدد ماه محرم رسید و کتیبه‌های عاشورایی باز این چه شورش است در کوچه و خیابان‌های شهرها و روستاهای کشورمان زینت‌قسمت مجالس حسینی می‌شود و هر کس در تلاش است تا ارادت خود را به سیدالشهدا(ع) و اصحاب باوفایش به شکلی انجام دهد. فردا، ۲۸ تیر مصادف با اولین روز از سال ۱۴۴۵ قمری و نخستین روز از ماه محرم است؛ روزی که امام رضا (ع) به ریّان‌ بن‌شبیب فرمود محرّم، ماهی است که اهل جاهلیّت به احترام آن، ظلم و جنگ را حرام کرده بودند ولی این اُمّت، احترام آن و احترام پیغمبر خود را نگه داری نکردند، و در این ماه اولاد او را کشتند و زنانش را اسیر و اموالش را غارت کردند.

دوستداران و عاشقان سیدالشهدا (ع) در قالب هیات های عزاداری، چند روز قبل از رسیدن ماه محرم، خیمه های عزا را برقرار کرده و خود را آماده برگزاری جلسات شور و شعور حسینی می کنند. آنچه در این بین مهم است، دقت به دستورات دینی و خواست های بزرگان برای زنده نگه داشتن ذکر مصیبت و نوحه سرایی در عزای گرامی فاطمه است. اینک که در اغاز ماه محرم و عزای حسینی قرار داریم، ارادت خود را با مروری بر احکام عزاداری در این ماه به آستان آن حضرت تقدیم می کنیم. در اینجا با اهمیت ترین و پرکاربردین سوالات با جواب های رهبر معظم انقلاب را در این عرصه یادآوری می کنیم:

سوال: از ساختمان حسینیه صدای قرائت قرآن و مجالس حسینی، زیاد بلند پخش می‏ شود؛ به‌طوری که صدای آن از بیرون شهر هم شنیده می‏ شود و این کار تبدیل سلب آسایش همسایگان شده است و مسئولین و سخنرانان حسینیه اصرار به ادامه آن دارند، این عمل چه حکمی دارد؟

جواب: اگر چه اقامه مراسم و شعائر دینی در زمان های مناسب در حسینیه از بهترین کارها و جزو مستحبات مؤکد می ‏باشد ولی واجب است برگزارکنندگان مراسم و عزاداران تا حد امکان از اذیّت و تشکیل مزاحمت برای همسایگان بپرهیزند؛ هرچند با کم‏ کردن صدای بلندگو و تحول جهت آن به طرف داخل حسینیه باشد.

سوال: نظر شریف حضرتعالی نسبت به ادامه حرکت دسته‏ های عزاداری در شب های محرم تا نصف شب همراه با منفعت گیری از طبل و نی چیست؟

جواب: به راه انداختن دسته‏ های عزاداری برای سیدالشهدا و اصحاب او (علیهم‌السلام) و شرکت در امثال این مراسم امر زیاد پسندیده و مساعد است و از بزرگترین اعمالی است که انسان را به خداوند نزدیک می ‏کند ولی باید از هر عملی که علتاذیّت دیگران می ‏شود و یا فی ‏نفسه از نظر شرعی حرام است، پرهیز کرد.

 

آیا وجود زنان در دسته‌های عزاداری جایز است؟

سوال: آیا جایز است زنان با نگه داری حجاب و پوشیدن لباس خاصی که بدن آنان را بپوشاند، در دسته ‏های سینه‌زنی و زنجیرزنی شرکت کنند؟

جواب: شرکت زنان در دسته ‏های سینه زنی و زنجیر زنی با لیاقت نیست.

سوال: آیا خواندن زن در مجالس عزاداری با علم او به این که مردان نامحرم صدای او را می ‏شوند، جایز است؟

جواب: اگر خوف مفسده باشد، باید از آن اجتناب شود.

سوال: شنیدن صدای گریه و شیون نامحرم که در عزای اهل بیت علیهم السلام است (باتوجه به کنار هم بودن تکه زنانه و مردانه هیئت) برای مردان چه حکمی دارد؟

جواب: در صورتی که مفسده ای نداشته باشد، فی نفسه اشکال ندارد.

سوال: برهنه شدن مردان در سینه زنی به شرط این که نامحرم نباشد، اشکال دارد؟

جواب: با لیاقت است عزاداری به شیوه مرسوم و سنتی ـ که با لباس انجام می گرفته ـ برگزار گردد.

 

منفعت گیری از آلات موسیقی در عزاداری

سوال: منفعت گیری از آلات موسیقی همانند اُرگ و سنج و غیر آنها در مراسم عزاداری چه حکمی دارد؟

جواب: منفعت گیری از آلات موسیقی، مناسب با عزاداری سالار شهیدان نیست و با لیاقت است مراسم عزاداری به همان صورت متعارفی که از قدیم متداول بوده برگزار شود.

 

نقل وقایع عاشورا در عزای حسینی

سوال: در برخی از هیأت‏ های مذهبی مصیبت‏ هایی خوانده می ‏شود که مستند به مقتل معتبری نیست و از هیچ عالم یا مرجعی هم شنیده نشده است و هنگامی که از خواننده مصیبت از منبع آن سوال می ‏شود، جواب می ‏دهند که اهل بیت(ع) اینگونه به ما فهمانده ‏اند و یا ما را راهنمایی کرده ‏اند و اتفاق کربلا فقط در مقاتل نیست و منبع آن هم فقط حرف های ‏های علما نمی ‏باشد بلکه بعضی اوقات برخی از امور برای مدّاح یا خطیب حسینی از راه الهام و مکاشفه مکشوف می‏ شود، سوال من این است که آیا نقل وقایع از این طریق صحیح است یا خیر؟ و در صورتی که صحیح نباشد، تکلیف شنوندگان چیست؟

جواب: نقل مطالب به‌صورت مزبور بدون این که مستند به روایتی باشد و یا در تاریخ ثابت شده باشد، وجه شرعی ندارد مگر آنکه نقل آن به گفتن گفتن حال به حسب برداشت متکلّم بوده و علم به خلاف بودن آن، نداشته باشد و تکلیف شنوندگان نهی از منکر است به شرطی که نوشته و شرایط آن نزد آنان ثابت شده باشد.

 

ترک نماز به بهانه شرکت در عزاداری جایز نیست

سوال: اگر برخی از واجبات از مکلّف به جهت شرکت در مجالس عزاداری فوت شود برای مثالً نماز صبح قضا شود، آیا بهتر است سپس از این در این مجالس شرکت نکند یا این که عدم شرکت او علتدوری از اهل بیت (علیهم‌السلام) می ‏شود؟

جواب: بدیهی است که نمازِ واجب، مقدم بر فضیلت شرکت در مجالس عزاداری اهل‏بیت (علیهم‌السلام) است و ترک نماز و فوت شدن آن به بهانه شرکت در عزاداری امام حسین (علیه‌السلام) جایز نیست، ولی شرکت در عزاداری به‌گونه‏ ای که مزاحم نماز نباشد، ممکن و از مستحبات مؤکد است.

 

مراسم همانند خوانی

سوال: در حسینیه ‏ها و مساجد زیاد تر مناطق به‌خصوص روستاها مراسم همانند ‏خوانی به اعتبار این که از سنت های قدیمی است، برگزار می ‏شود که بعضی اوقات تاثییر مثبتی در نفوس مردم دارد، این مراسم چه حکمی دارند؟

جواب: اگر مراسم همانند‏ خوانی مشتمل بر امور افترا و باطل نباشد و الزام مفسده هم نباشد و با دقت به مقتضیات زمان علتوهن مذهب حق هم نشود، اشکال ندارد ولی در عین حال بهتر است که به جای آنها، مجالس وعظ و ارشاد و ذکر مصائب حسینی و مرثیه خوانی برقرار شود.

 

منفعت گیری از طبل و سنج

سوال: منفعت گیری از طبل و سنج و شیپور و این چنین زنجیرهایی که دارای تیغ می باشند در مجالس و دسته‏ های عزاداری چه حکمی دارد؟

جواب: اگر منفعت گیری از زنجیرهای مزبور جهت وهن مذهب در برابر مردم شود و یا علتضرر بدنی قابل توجهی گردد، جایز نیست ولی منفعت گیری از شیپور و طبل و سنج به نحو متعارف اشکال ندارد.

 

منفعت گیری از آلات موسیقی

سوال: منفعت گیری از آلات موسیقی همانند ارگ (از آلات موسیقی و همانند پیانو است) و سنج و غیره آنها در مراسم عزاداری چه حکمی دارد؟

جواب: منفعت گیری از آلات موسیقی، مناسب با عزاداری سالار شهیدان نیست و با لیاقت است مراسم عزاداری به همان صورت متعارفی که از قدیم متداول بوده برگزار شود.

 

منفعت گیری از عَلم

سوال: در برخی مساجد در ایام عزاداری از عَلَم‏ های بسیاری منفعت گیری می ‏شود که دارای تزئینات زیاد و گرانبهایی است و بعضی اوقات جهت سوال متدینین از اصل فلسفه آنها می ‏گردد و در برنامه ‏های تبلیغی خلل تشکیل می ‏کند و حتّی با اهداف مقدس مسجد، تعارض دارد. حکم شرعی در این رابطه چیست؟

جواب: اگر قرار دادن آنها در مسجد با شئونات عرفی مسجد منافات داشته باشد و یا برای نمازگزاران مزاحمت تشکیل کند، اشکال دارد.

سوال: اگر شخصی عَلَمی را برای عزاداری سیدالشهدا (علیه ‏السلام) نذر کرده باشد، آیا جایز است مسئولین حسینیه از قبول آن خودداری کنند؟

جواب: این نذر، متولّی حسینیه و هیأت امناء آن را ملزم به قبول عَلَم نمی ‏کند.

سوال: منفعت گیری از عَلَم در مراسم عزاداری سیدالشهدا (علیه‌السلام) با قرار دادن آن در مجلس عزا یا حمل آن در دسته عزاداری چه حکمی دارد؟

جواب: فی‌نفسه اشکال ندارد ولی نباید این امور جزء دین شمرده شوند.

 

وهن مذهب در عزای حسینی جایز نیست

سوال: اگر انسان در زیارتگاه‌های ائمه(علیهم‏ السلام) خود را به زمین بیاندازد و همانند برخی از مردم که صورت و سینه خود را بر زمین می ‏مالند تا از آن خون جاری شود و به همان حالت داخل حرم می‏ شوند، عمل کند چه حکمی دارد؟

جواب: این اعمال که به گفتن اظهار حزن و عزاداری سنّتی و محبت ائمه (علیهم ‏السلام) محسوب نمی‏ شوند، از نظر شرعی اعتباری ندارند، بلکه اگر تبدیل زیان بدنی قابل دقت و یا وهن مذهب شوند، جایز نیست.

سوال: در روز عاشورا مراسمی همانند قمه زنی و پابرهنه داخل آتش و ذغال روشن شدن برگزار می ‏شود که علاوه بر این که علتبدنام شدن مذهب شیعه اثنی عشری در انظار علما و پیروان مذاهب اسلامی و مردم جهان می ‏شود، ضررهای جسمی و روحی هم به این اشخاص داخل می ‏کند و این چنین جهت توهین به مذهب می‏ گردد، نظر شریف حضرتعالی در این‌باره چیست؟

جواب: هر کاری که برای انسان زیان داشته و یا علتوهن دین و مذهب گردد، حرام است و مؤمنین باید از آن اجتناب کنند و مخفی نیست که زیاد تر این امور علتبدنامی و وهن مذهب اهل بیت(علیهم‌السلام) می‏ شود و این از بزرگترین ضررها و خسارت ها است.

سوال: آیا قمه زدن به‌طور مخفی حلال است یا این که فتوای شریف حضرت عالی عمومیت دارد؟

جواب: قمه زنی علاوه بر این که از نظر عرفی از مظاهر حزن و اندوه محسوب نمی‏ شود و سابقه‏ ای در عصر ائمه (علیهم‌السلام) و زمان های سپس از آن ندارد و تأییدی هم به شکل خاص یا عام از معصوم (علیه‌السلام) در رابطه آن نرسیده است، در زمان حاضر جهت وهن و بدنام شدن مذهب می ‏شود. بنا بر این در هیچ حالتی جایز نیست.

 

لطمه زدن به بدن در عزاداری

سوال: آیا لطمه زدن به بدن در عزاداری ها جایز است؟

جواب: لطمه زدن در عزاداری اگر زیان قابل توجهی بر بدن داشته باشد و یا جهت وهن مذهب یا مؤمنین یا مراسم عزاداری معصومین (علیهم السلام) باشد، جایز نیست و در هر حال بهتر است مؤمنین مراعات شؤون عزاداری معصومین (علیهم السلام) بویژه سید و سالار شهیدان اباعبدالله الحسین (علیه السلام) را بنمایند.

سوال: هروله کردن و گفتن ذکر ائمه به روش تند و پشت سر هم (شور) جایز است؟

جواب: اگر جهت وهن مذهب یا مراسم عزاداری معصومین «علیهم السلام» نباشد فی نفسه اشکال ندارد

سوال: معیار شرعی زیان اعم از جسمی یا روحی چیست؟

جواب: معیار، ضرری است که در نظر عرف، قابل توّجه و معتنابه باشد.

سوال: زنجیرزدن به بدن همانگونه که برخی از مسلمانان انجام می ‏دهند، چه حکمی دارد؟

جواب: اگر به نحو متعارف و به‌گونه ‏ای باشد که از نظر عرفی از مظاهر حزن و اندوه در عزاداری محسوب شود اشکال ندارد.

سوال: اگر شخصی در روضه ابا عبد الله(علیه السلام) از خود بی خود شده و به سر و صورت خود لطمه داخل کند و زیان قابل توجهی به بدن خود داخل سازد، آیا این کار اشکال دارد؟

جواب: اگر در موقع لطمه زدن حقیقتاً بی‌اختیار بوده، اشکال ندارد.

سوال: آیا مالیدن گِل به سر و صورت در ایام عزاداری اشکال دارد؟

جواب: اگر به نحو متعارف و به گونه ای باشد که از نظر عرفی از مظاهر حزن و اندوه در عزاداری محسوب شود، اشکال ندارد.

 

سیاهپوش کردن مساجد

سوال: آیا سیاه پوش کردن مسجد و پوشیدن لباس مشکی در مراسم عزاداری کراهت دارد؟

جواب: سیاهپوش کردن مساجد و پوشیدن لباس مشکی در ایام عزاداری خاندان عصمت و طهارت (علیهم السلام) به منظور تعظیم شعائر الهی و اظهار حزن و اندوه جهت ترتب ثواب الهی است؛ در هر صورت کراهت پوشیدن لباس سیاه در غیر نماز ثابت نیست.

 

خرید و فروش در عاشورا

سوال: خرید و فروش در روزهای تاسوعا و عاشورا چه حکمی دارد؟

جواب: فی نفسه حرام نیست، لکن با لیاقت است شخص به عزاداری اشتغال داشته باشد و خود را از ثواب بزرگ محروم نسازد.

 

احکام مسائل مالی در عزاداری

سوال: باقی‌مانده اموالی که به گفتن هزینه ‏های مراسم عاشورای امام حسین (علیه‌السلام) جمع ‏آوری می‏ شود، در چه موردی باید خرج شود؟

جواب: می ‏توان اموال باقی‌مانده را با کسب اجازه اهداء کنندگان آنها در امور خیریه مصرف کرد و یا آنها را برای مصرف در مجالس عزاداری آینده نگه داشت.

سوال: آیا جایز است در ایام محرم از افراد خیّر اموالی را جمع آوری کرد و با تقسیم آنها به سهم‏ های گوناگون، قسمتی را به قاری قرآن و مرثیه‌خوان و سخنران داد و باقی‌مانده را برای برگزاری مجالس مصرف کرد؟

جواب: اگر با رضایت و موافقت صاحبان اموال باشد، اشکال ندارد.

 

عزاداران حسینی از تشکیل مزاحمت برای همسایگان بپرهیزند

سوال: آیا می توان از اموال بیت المال برای مراسم عزاداری منفعت گیری کرد؟

جواب: به طور کلی این گونه امور تابع قوانین و مقررات اداره وابسته می باشد و تخلف از آن جایز نیست؛ و اگر بر مطابق قوانین و مقررات باشد، مانع ندارد.

سوال: پول های ریخته شده در گهواره‌ علی‌اصغر (ع) را صرف چه کارهایی می‌توان نمود؟ آیا می‌توان صرف مسجد یا صرف خرید دستگاه پرژکتور برای مسجد کرد؟

جواب: باید در همان جهتی که نذر کننده یا هدیه کننده منظور نموده (همانند برگزاری مجالس روضه‌خوانی برای آن حضرت)، مصرف شود.

 

عزاداری برای شهدای دفاع کننده حرم

سوال: در برخی از هیئت ها، مراسم عزاداری برای مدافعان حرم یا مسائلی از این قبیل شکل می گیرد حال سوال این است که آیا سینه زدن برای این شهدای بزرگوار جایز است یا فقط می توانیم برای ائمه(ع) سینه زنی کنیم؟

جواب: اشکالی ندارد، یاد شهدا، یاد ائمه (علیهم السلام) و یاد خدا محسوب می شود.