چرخه هایپ هوش مصنوعی در حال تکمیل است؟_دلچسب

خوره‌های فناوری در سیلیکون ولی چند هفته سخت را پشت سر می‌گذارند. تعداد فزاینده‌ای از اندوخته‌گذاران دلواپس می باشند که هوش مصنوعی (AI) نتواند سودهای کلان موردانتظارشان را برای آن‌ها به ارمغان بیاورد. از زمان اوج‌گیری AI در ماه قبل، قیمت سهام شرکت‌های غربی که انقلاب AI را هدایت می‌کنند، ۱۰ درصد افت یافته است.

تعداد بسیاری از کارشناسان ناظر حیطه هوش مصنوعی اکنون درمورد محدودیت‌های مدل‌های زبانی بزرگ که پایه و مبنا سرویس‌هایی همانند چت‌بات ChatGPT می باشند، تردید دارند. شرکت‌های بزرگ فناوری ده‌ها میلیارد دلار برای مدل‌های AI هزینه کرده‌اند و حتی درمورد اندوخته‌گذاری‌های آینده قولهای بزرگ‌تری داده‌اند. بااین‌حال مطابق آخرین داده‌های اداره سرشماری، فقط ۵.۱ درصد شرکت‌های آمریکایی از AI برای تشکیل کالاها و خدمات منفعت گیری می‌کنند که نسبت به زمان اوج منفعت گیری ۵.۴ درصدی منفعت گیری از آن در اغاز سال جاری، افت یافته است. در ماه‌های آینده نیز تقریباً ناظر همین مقدار افت هستیم.

چرخه هایپ AI درحال تکمیل است؟

اگر این مسائل را با یک فعال حوزه فناوری در بین بگذاریم، او با ترکیبی از ناامیدی و ترحم به شما عکس العمل نشان خواهد داد. آیا تا بحال چیزی درمورد کلمه «چرخه هایپ یا سیکل هایپ» (Hype cycle) شنیده‌اید؟ این کلمه را شرکت پژوهشی گارتنر (Gartner) سر زبان‌ها انداخته و در سیلیکون ولی به‌خوبی شناخته شده است. چرخه هایپ ۵ مرحله دارد که برخی فناوری‌ها آن‌ها را طی می‌کنند. 

نخستین مرحله از چرخه هایپ ماشه فناوری (innovation Trigger) است که به ظهور فناوری‌های تازه مربوط می‌شود. فناوری‌های تازه بعد از پیدایش، داخل دومین مرحله از چرخه تحت گفتن اوج انتظارات (Peak of Inflated Expectations) خواهد شد که در حقیقت دوره‌ای اولیه از خوش‌بینی غیرمنطقی درمورد فناوری خاص و اندوخته‌گذاری بیش‌ازحد روی آن‌ها است؛ فناوری‌ها بعد از گذر از این مرحله، داخل مرحله سوم به نام شیب سرخوردگی (Trough of Disillusionment) خواهد شد. در این مرحله، نگرش‌ها نسبت به فناوری منفی و همه دلواپس این نوشته خواهد شد که پذیرفتن فناوری به‌کندی پیش می‌رود و کسب سود از آن دشوار است. بااین‌حال همان گونه که شب روز می‌شود، برخی فناوری‌ها به دوران محبوبیت خود بازمی‌گردد. در چرخه هایپ این چنین دورانی زا مرحله شیب روشنگری (Slope of Enlightenment) می‌نامند. چنانچه اندوخته‌گذاری‌ها روی فناوری با خوش‌بینی باشند، تشکیل زیرساخت‌های عظیم را به جستوجو دارند که به‌نوبه خود فناوری را به‌سمت پذیرفتن عمومی سوق خواهند داد؛ این چنین مرحله‌ای مرحله نهایی چرخه هایپ است که آن را سطح سوددهی (Plateau of Productivity) نامیده‌اند. آیا چرخه هایپ راهنمای مفیدی برای آینده هوش مصنوعی در جهان است؟

برخی فناوری‌های قدیمی مرحله های چرخه هایپ را کاملاً طی کرده‌اند؛ برای مثالً قطارها که مثالی کلاسیک می باشند. تب راه‌آهن در قرن نوزدهم بریتانیا را فراگرفت. همه از چارلز داروین (Charles Darwin) تا جان استوارت میل (John Stuart Mill) به امید بازدهی بی‌نقص، پولشان را در سهام راه‌آهن اندوخته‌گذاری کردند؛ حباب بازار سهام تشکیل کردند. این بازار سقوط کرد؛ بعد از این اتفاق، شرکت‌های راه‌آهن با منفعت گیری از اندوخته‌ای که در دوران اوج محبوبیت قطارها جمع‌ کرده بودند، مسیرها را ساختند و بریتانیا را از بالا به پایین متصل و اقتصاد را منقلب کردند؛ به‌این‌ترتیب چرخه هایپ فناوری قطار کامل شد. 

فناوری اینترنت نیز در چند دهه قبل مرحله های چرخه هایپ را طی کرده است. در دهه ۱۹۹۰، شوق بسیاری درمورد این فناوری وجود داشت و آینده‌دلواپس پیش‌بینی می‌کردند در چند سال همه خریدهایسان را آنلاین انجام خواهند داد. در سال ۲۰۰۰ بازار سقوط کرد و علتشکست ۱۳۵ شرکت بزرگ وابسته به اینترنت موسوم به شرکت‌های دات‌کام شد؛ از garden.com گرفته تا pets.com. نتیجه مهم‌تر این می بود که تا آن زمان شرکت‌های مخابراتی میلیاردها دلار روی کابل‌های فیبر نوری اندوخته‌گذاری کرده بودند که درنهایت به زیرساخت‌های اینترنت امروزی تبدیل شدند.

اگرچه AI تا این مدت توانایی‌ای شبیه سقوط راه‌آهن یا شرکت‌های دات‌نت نداشته است، مطابق حرف های برخی کارشناسان، نگرانی‌های جاری نشان‌دهنده گسترش این فناوری در آینده در سراسر جهان است. نوح اسمیت (Noah Smith)، مفسر اقتصادی درمورد این نوشته این‌این چنین می‌گوید:

 «آینده هوش مصنوعی همانند هر فناوری فرد دیگر خواهد می بود؛ ابتدا زیرساختی بزرگ و گران‌قیمت برای آن تشکیل می‌شود اما بعد‌ازآن هنگامی مردم فهمید خواهد شد واقعاً نمی‌دانند چطور از این فناوری به‌طور مؤثر منفعت گیری کنند، ناظر سقوطی بزرگ خواهیم می بود. در مرحله بعدی، هنگامی مردم با شیوه منفعت گیری مؤثر از AI آشنا شوند، این فناوری آهسته و به‌مرور زمان احیا خواهد شد.»

آینده‌ای روشن یا افول؟

آیا واقعاً هوش مصنوعی در آینده مرحله های سیکل هایپ را طی خواهد کرد، احتمالا نه. نسخه‌های هوش مصنوعی دهه‌ها دوره‌های محبوبیت و ناکامی را با فرازونشیب همراه شراکت و اندوخته‌گذاری‌های علمی و دانشگاهی توانایی کرده‌اند؛ اما ناظر حرکت آن‌ها در مسیر مرحله های چرخه هایپ نبوده‌ایم؛ در دهه ۱۹۶۰ شوق بسیاری درمورد فناوری‌های مرتبط با هوش مصنوعی وجود داشت که یکی از آن‌ها ELIZA (الیزا)، چت‌باتی اولیه می بود. بعد از دوران محبوبیت AI، زمستان این فناوری در دهه‌های ۱۹۷۰ و ۱۹۹۰ فرارسید؛ تا سال ۲۰۲۰ تمایل و علاقه به تحقیق درمورد هوش مصنوعی روبه‌افت می بود اما با پیدایش فناوری هوش مصنوعی مولد حالت تحول کرد و مجدد پژوهش‌های حوزه AI اوج گرفت.

در ضمن، برخی دیگر از فناوری‌های اثرگذار دیگر هم در سیر تکامل و رسیدن به مرحله پذیرفتن عمومی گسترده خود، اصلاً مرحله های چرخه هایپ را طی نکرده‌اند؛ برای مثالً رایانش ابری بدون هیچ شور و شوق و بدون ناکامی از صفر به صد رسید. به نظر می‌رسد سیر تکامل انرژی خورشیدی و رسانه‌های اجتماعی نیز به همین شکل بوده است. 

 شرکت‌های فردی همانند مای اسپیس (Myspace) قبل از رسیدن به مقصد تعیین‌شده‌شان متوقف شده‌اند. ابتدا نگرانی‌هایی درمورد این که آیا این شرکت پول‌ساز خواهد شد یا نه، وجود داشت اما مقدار پذیرفتن آن از سوی مصرف‌کنندگان نهایی به‌صورت یکنواختی افزایش یافت. از نظر دیگر، محبوبیت تعداد بسیاری از فناوری‌های ازبین‌رفته در حالت بدی دچار شده‌اند اما عموم مردم به‌هیچ‌وجه (یا حداقل تا این مدت) به معنی واقعی کلمه آن‌ها را نپذیرفته‌اند. فناوری Web3 را برای دارید؟ مردم مدتی گمان می‌کردند روزی همه در خانه چاپگری سه‌بعدی خواهند داشت. این چنین نگرشی زمان کوتاهی درمورد نانولوله‌های کربنی نیز تشکیل شد.

 متأسفانه، بازدید این نوشته که سیکل هایپ قاعده‌ای تجربی است یا خیر، آسان نیست. ای‌تان مولیک (Ethan Mollick) از دانشگاه پنسیلوانیا درمورد این نوشته این‌این چنین می‌گوید:

«ازآن‌جاکه داده‌های چرخه هایب مبتنی بر احساسات می باشند، اراعه اطلاعات قطعی درمورد آن‌ها سخت است اما تلاش کرده‌ایم درمورد آن اطلاعات قطعی اراعه دهیم و عمل های مایکل مولانی (Michael Mullany)، اندوخته‌گذار، در سال ۲۰۱۶ را گسترش دهیم.»

نتایج بازدید‌ها نشان داده چرخه هایپ به‌ندرت در سیر تکاملی فناوری‌ها طی شده است. بازدید فناوری‌های پیشرفته طی سال‌ها نشان داده فقط مقدار مقداری از آن‌ها (احتمالا یک‌پنجم)، از مرحله نوآوری به محبوبیت و رشد و سپس به ناکامی و سرخوردگی و درنهایت به مرحله پذیرفتن گسترده رسیده‌اند. تعداد بسیاری از فناوری‌ها بدون طی‌کردن مسیری این‌این چنین پرفرازونشیب، به‌صورت گسترده مورداستفاده قرار می‌گیرند. برخی دیگر از مرحله شکوفایی به ناکامی می‌رسند اما عموم مردم آن‌ها را نمی‌پذیرند. مطابق تخمین ما از همه اشکال فناوری که داخل مرحله سرخوردگی خواهد شد، ۶ مورد از ۱۰ مورد از این مرحله خارج نمی‌شوند! نتیجه‌گیری ما شبیه نتیجه‌گیری آقای مایکل مولانی (Michael Mullany) است که به این نتیجه رسیده تعداد دلواپس‌کننده‌ای از فناوری‌های تازه و پرطرفدار عمر بسیاری ندارند!

هوش مصنوعی تا این مدت می‌تواند جهان را منقلب کند. امکان پذیر یکی از شرکت‌های بزرگ فناوری پیشرفت ارزنده‌ای بکند. این چنین امکان پذیر کسب‌وکارها به مزایایی که AI برای آن‌ها به ارمغان آورده، پی ببرند اما اکنون چالش سخت پیش روی شرکت‌های بزرگ فناوری این است که ثابت کنند AI دستاورد قابل‌توجهی برای اراعه به اقتصاد واقعی دارد؛ هیچ تضمینی برای پیروزی این فناوری وجود ندارد. اگر باید برای فهمیدن آینده هوش مصنوعی به تاریخ فناوری مراجعه کنید، چرخه هایپ نمی‌تواند اطلاعات کاملی به شما بدهد. درمورد آینده AI عبارت معروف «چیزی که آسان به دست می‌آید، آسان هم از دست می‌رود.»، زیاد تر صدق می‌کند!