چتر نظارتی بانک مرکزی با منفعت گیری از فناوری های نوین گسترش یافته است_دلچسب

به گزارش

خبرگزاری موج

، بانک مرکزی خبرداد در راستای ایفای ماموریت های نظارتی و همزمان با گسترش شتابنده حوزه عملیات بانکداری و اشخاص تحت نظارت این نهاد، منفعت گیری از ابزارهای نوین فناوری اطلاعات را در دستور کار قرار داده است.

بر این مبنا سامانه یکپارچه نظارت (سین)، ابزار گزارشگری مالی XBRL، سامانه شفق، اعتبارسنجی، فاز اول سامانه روابط اشخاص، سامانه املاک، مستغلات و سهامداری شبکه بانکی و سامانه سمات برای هوشمندسازی نظارت در سال‌های تازه طراحی و به روزرسانی شده است.

بنابر این گزارش، حجت اسماعیل زاده رئیس مرکز تنظیم‌گری بانک مرکزی در ابتدای سال به رونمایی از محصولات فناور محور در حوزه تنظیم گری و نظارت با مقصد بازتعریف نقش بانک‌ها در تامین مالی تشکیل و توزیع عادلانه تسهیلات در سایه چتر نظارتی بانک مرکزی و هوشمند سازی نظارت اشاره کرده می بود که گزارش پیشرفت اهم سامانه‌ها و پروژه‌های مطرح هوشمندسازی نظارت به شرح زیر است.

سامانه یکپارچه نظارت (سین)

سامانه یکپارچه نظارت، با اهمیت ترین رکن و نیاز حیاتی نظارت داده‌محور بانک مرکزی است که با تکیه بر قانون تازه و رویکرد نظارت مؤثر، امکان تشکیل گزارش‌های مدیریتی و نظارتی را برای ارکان حوزه تنظیم‌گری و نظارت مطابق با چارچوب‌های مقررات احتیاطی فراهم می‌نماید.

این سامانه با منفعت گیری از نسبت‌ها و واسط‌های مرتبط با استانداردهای نظارتی، شاخص‌های مربوط به نظارت بر اشخاص تحت نظارت را اعمال نموده و گزارش‌های تحلیلی مربوط به پایش ارامش و سلامت مؤسسات اعتباری را تشکیل می‌کند.

با منفعت گیری از این گزارش‌ها، امکان رصد حالت شبکه بانکی مطابق با اصول و قواعد بین‌المللی و این چنین مقررات ابلاغی بانک مرکزی فراهم می‌شود. در نتیجه تشکیل گزارش‌های مذکور، امکان مشاهده هشدار زودهنگام انحرافات، بازدید حالت و کنترل مقداری ترازنامه، رتبه‌بندی عملکردی شبکه بانکی، محاسبه مقدار و سطح ریسک‌هایی که یک بانک با آن روبه رو بوده و مقدار توانمندی در مدیریت آن‌ها و … در قالب داشبوردهای استاندارد قابل اراعه خواهد می بود.

شایان ذکر است با دقت به این که مقام ناظر به تناسب عرصه نظارت خود نیازمند دریافت گزارش‌های گوناگون می‌باشد، این سامانه بستر ملزوم برای تشکیل داشبورد برحسب نیاز بازرسین (Self‌-ServiceBi) را نیز فراهم آورده و با منفعت گیری از موتور جستجوی هوشمند، دسترسی به گزارش‌ها و شاخص‌های متنوع سامانه را تسهیل می‌بخشد.

نظر به گستردگی ابعاد پروژه، مرحله های اجرای آن به طور فازبندی، از سال ۱۴۰۳ در حال انجام بوده و پروژه مطابق با منشور مصوب، در آخر سال جاری به پایان خواهد رسید.

ابزار گزارشگری مالی XBRL

زبان گزارشگری تجاری گسترش‌پذیر XBRL با مقصد ارتقا دقت، شدت و قابلیت اتکای گزارشگری تجاری و مالی طراحی شده است. این زبان با فراهم کردن امکان پردازش اطلاعات، بستر ملزوم برای گزارش‌گری چند زبانه دقیق، یکپارچه و قابل اتکا را تشکیل می‌کند.

مقصد این پروژه افت خطاهای انسانی در دریافت و پردازش اطلاعات از سامانه اشخاص تحت نظارت بوده که در نهایت تبدیل تجمیع داده‌های مالی باکیفیت با قابلیت قیاس‌پذیری می‌باشد.

در این روش داده‌ها بدون دخالت سامانه‌های واسط از محل تشکیل آن‌ها در شبکه بانکی در سامانه مستقر در بانک مرکزی دریافت شده و به طور مکانیزه به سامانه تشکیل گزارش تحلیلی (سامانه هوش تجاری) ارسال می‌شود که در نهایت این کار تبدیل تشکیل گزارش در قالب استاندارد خواهد شد.

اهمیت این روش در امکان تعریف انواع گزارش‌ها بدون تحول سامانه‌ها بوده، به نحوی که در صورت تحول در اقلام گزارش، به علت مجزا بودن قسمت تعریف داده، نیازی به گسترش سامانه‌ها وجود ندارد. لذا با دقت به این که شبکه بانکی موظف به اراعه گزارش به نهادهای گوناگون می‌باشند، این بستر امکان اراعه گزارش تشکیل شده را به مراجع وابسته فراهم می‌نماید.

از دیگر مزایای این روش امکان اتصال به سامانه‌های گوناگون بانکی و تسهیل تشکیل داشبورد نظارتی برای کلیه موارد تصریح شده در قانون و تعریف داشبوردهای تازه در کمترین زمان ممکن می‌باشد. در این خصوص نمونه سندی که شبکه بانکی موظف به تشکیل آن می‌باشند، برای صورت‌های مالی اساسی و یادداشت‌های همراه مطابق با تعریف استاندارد داده مورد قبول بانک مرکزی در محیط آزمایشی تشکیل و در سامانه پذیرنده به طور آزمایشی دریافت شده و در مرحله سپس با بانک‌های منتخب تست و سپس عملیاتی خواهد شد.

سامانه شفق

نظارت بر کارکرد صندوق‌های قرض‌الحسنه با دقت به تعدد آن‌ها و مقدار نقشی که در حوزه پولی و اعتباری دارند، دارای اهمیت می‌باشند. بر این مبنا سامانه شفق با مقصد نگه داری ارامش و سلامت نظام مالی، پیشگیری از سوء‌منفعت گیری و تخلفات، حمایتاز سپرده‌گذاران، افزایش شفافیت و مطمعن عمومی و هماهنگی فعالیت صندوق‌ها با سیاست‌های پولی سرزمین راه‌اندازی شده است.

این سامانه با ویژگی تشکیل بستر و مکانیزم دریافت داده‌های مالی و غیرمالی از صندوق‌های قرض‌الحسنه و بر پایه مصوبه یکهزار و سیصد و چهل و ششمین جلسه مورخ ۱۹/‌۰۷/‌۱۴۰۱‬ شورای پول و اعتبار مبنی بر تصویب دستورالعمل اجرایی تأسیس، فعالیت، نظارت و انحلال صندوق‌های قرض‌الحسنه تک‌شعبه‌ای و این چنین قانون بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران مصوب مورخ ۱۷/‌۰۸/‌۱۴۰۲‬ تشکیل گردید.

قابل ذکر است، امکان رصد عمل های مشکوک به پولشویی و افت گمان سوء منفعت گیری از صندوق‌های قرض‌الحسنه برای فرار مالیاتی از طریق تشکیل ربط با پایگاه داده این بانک و اعمال نظارت هوشمند تراکنش‌های مالی نیز از دیگر فوائد با اهمیت این عمل می‌باشد.

در این عرصه با تداوم تکمیل قابلیت‌های گزارش‌دهی و یکپارچه‌سازی‌های برنامه‌ریزی‌شده، سامانه شفق به گفتن بازوی نظارتی چابک و مقیاس‌پذیر، عکس واحد و به‌روزی از حالت صندوق‌ها را فراهم آورده و زیرساختی یقین برای تصمیم‌سازی و سیاست‌گذاری تامین خواهد شد.

اعتبارسنجی

پیاده‌سازی نظام اعتبارسنجی در شبکه بانکی به گفتن ابزار کلیدی در افت ریسک اعتباری در نظام بانکی بوده که این کار تبدیل مراعات اصل تقارن اطلاعات و ترقی مقدار شفافیت حالت اعتباری اشخاص می‌شود. این کار علاوه بر تحکیم انضباط مالی، تبدیل افزایش مطمعن عمومی شده و توزیع عادلانه منبع های را در پی دارد.

در این راستا شرکت اعتبارسنجی تحت نظارت بانک مرکزی تاسیس شده و نسبت به تشکیل پایگاه اطلاعاتی یکپارچه مشتریان بانکی عمل نموده است. در این مسیر بانک مرکزی به تناسب ماموریت های خود در ترقی نظام اعتبارسنجی، نقش موثری ایفا نموده که اهم عمل های در عرصه گسترش پروژه اعتبارسنجی به شرح ذیل می‌باشد:

۱. شراکت مؤثر در تدوین آئین‌نامه‌های نوشته فراهم مالی تشکیل و زیرساختها در حوزه اعتبارسنجی با دقت به نقش بانک مرکزی به گفتن نهاد ناظر شرکت‌های اعتبارسنجی نوشته بند (ر) ماده (۱) قانون بانک مرکزی

۲. تهیه و راه اندازی مدل تازه محاسبه امتیاز اعتباری اشخاص حقیقی با همراهی شرکت اعتبار سنجی که در این مدل ضریب پوشش از ۳۲ درصد به نزدیک به ۱۰۰ درصد افزایش یافته و این چنین دقت محاسبه مدل به ۸۹ درصد می‌رسد که باتوجه به استاندارد جهانی بهبود چشمگیری اشکار کرده است.

۳. مدل تازه محاسبه امتیاز اعتباری برای اشخاص حقوقی نیز با همکاری شرکت اعتبار سنجی ایران انجام و مورد قبول شورای تامین مالی تشکیل و زیرساخت‌ها قرار گرفته است.

فاز اول سامانه روابط اشخاص

تشکیل سامانه روابط اشخاص به گفتن یک ابزار مهم نظارتی، امکان شناسایی روابط مالی، سهامداری، مدیریتی و مالکیتی اشخاص حقیقی و حقوقی با مؤسسات اعتباری و شرکت‌های وابسته را فراهم می‌نماید. این سامانه دارای کارکردهای گوناگون اعم از شناسایی ذی‌سود واحد، کنترل تمرکز ریسک اعتباری، پیشگیری از تعارض منافع و سوءاستفاده احتمالی و افت عرصه‌های فساد و پولشویی می‌باشد.

در این راستا، با دقت به تکلیف مقرر در مفاد ماده (۸) آئین نامه پیشگیری از انباشت مطالبات غیرجاری بانکی، مبنی بر الزام بانک مرکزی به راه‌اندازی سامانه شناسایی روابط اشخاص، تشکیل زیرساخت فنی این سامانه همزمان با عمل های متعدد صورت گرفته در جهت تشکیل ربط با پایگاه‌های اطلاعاتی مورد نیاز در نهادهای خارج از بانک از جمله سازمان‌های ثبت احوال، ثبت اسناد و بورس و اوراق بهادار در دستور کار بانک مرکزی قرار گرفته و نتیجه این عمل های منتج به راه‌اندازی زیرساخت فنی سامانه روابط اشخاص مشتمل بر سه ماژول جدا گانه «اشخاص مرتبط»، «مالک واحد» و «ذینفع واحد» شده و این چنین دسترسی به قسمت مهمی از اطلاعات مورد نیاز جهت احصاء انواع روابط بین اشخاص حسب مصادیق اعلامی در مقرره‌های وابسته تشکیل گردید.

شایان ذکر است اکنون نسخه اولیه این سامانه آماده رونمایی و منفعت‌برداری می‌باشد. از جمله دستاوردهای مهم بانک مرکزی سپس از اجرای نهایی این پروژه می‌توان موارد ذیل را برشمرد:

 شناسایی انواع گروه‌های اشخاص دارای منافع مشترک تا چندین لایه مورد نیاز

 پشتیبانی به شبکه بانکی در راستای شناسایی اشخاص یاد شده و جلوگیری از ابراز ریسک تمرکز منبع های بانکی

 امکان شناسایی برخط آخرین حالت روابط اشخاص و تشکیل محدودیت سیستمی در اراعه خدمات بانکی به ایشان در سامانه‌های حاکمیتی بانک مرکزی

 نظارت بر مراعات ضوابط مالکیت سهام بانک‌ها و مؤسسات اعتباری و جلوگیری از ابراز تخطی در این عرصه

 شناسایی اشخاص و شرکت‌های وابسته به بانک‌ها و مؤسسات اعتباری و اعمال محدودیت در اعطای منبع های بانک / مؤسسه اعتباری به این دسته اشخاص

سامانه املاک، مستغلات و سهامداری شبکه بانکی

بر پایه تکالیف مندرج در بند «ب» ماده (۸) برنامه پنج ساله هفتم گسترش سرزمین، بانک مرکزی مکلف به راه‌اندازی سامانه املاک و مستغلات و سهامداری شبکه بانکی بوده و این چنین می‌بایست دستورالعمل اجرایی مربوط به آن را به تصویب هیأت عالی بانک رساند.

مقصد راه‌اندازی سامانه مذکور، شناسایی دارایی اشخاص تحت نظارت و شرکت‌های وابسته آن‌ها در راستای خروج از بنگاه‌داری و فروش دارایی‌های مازاد می‌باشد.

در این خصوص، گسترش اشراف اطلاعاتی بانک مرکزی به اعمال نظارت مؤثر و پیشگیرانه پشتیبانی شایانی می‌نماید. لذا در این راستا عمل های ذیل توسط بانک مرکزی انجام پذیرفته است:

– دستورالعمل اجرایی سامانه املاک، مستغلات و سهامداری شبکه بانکی در تاریخ ۰۳/‌۰۷/‌۱۴۰۳‬ و شیوه نامه وابسته در تاریخ ۰۷/‌۱۱/‌۱۴۰۳‬ به منظور ساماندهی و یکپارچه‌سازی فرآیندهای مرتبط با مدیریت دارایی‌ها، به شبکه بانکی ابلاغ گردید.

– به منظور یکپارچه‌سازی و تسهیل در ثبت، پایش و به‌روزرسانی اطلاعات املاک، مستغلات و سهامداری، فرم‌های اختصاصی مربوط به «املاک و مستغلات شبکه بانکی» و «سهامداری شبکه بانکی» در سامانه مهتاب طراحی و پیاده‌سازی گردید.

– در راستای ارتقا زیرساخت‌های فناورانه مرتبط با ثبت و مدیریت دارایی‌ها، تشکیل سامانه‌ای که به طور برخط اطلاعات مورد نظر را دریافت نموده و امکان بازدید کیفیت اطلاعات را با تشکیل ربط با سازمان‌های ذی‌ربط داشته باشد، در دست عمل می‌باشد.

سامانه سمات

سامانه سمات به گفتن با اهمیت ترین پایگاه اطلاعاتی تسهیلات و تعهدات در سطح ملی، یکی از سامانه‌های مهم حوزه نظارت در فرآیند اعتبارسنجی و اعطای تسهیلات بوده و منبع معتبری در تهیه گزارش‌های کلان اقتصادی در حوزه مصرف منبع های اعتباری بانک‌ها می‌باشد.

نسخه سوم سامانه سمات، با مقصد بهبود نظارت سیستمی در فرآیند اعطای تسهیلات و انجام کنترل‌های نظارتی و این چنین تشکیل سرویس امهال در راستای پیاده‌سازی کامل دستورالعمل امهال مطالبات غیرجاری راه‌اندازی و در اختیار شبکه بانکی قرار گرفته است.

این چنین با دقت به ابلاغ قوانین بالادستی از جمله قانون برنامه پنجساله هفتم پیشرفت و قوانین بودجه سنواتی سرزمین و در راستای ترقی کارکردهای نظارتی این سامانه، نوشته بازطراحی و تحول معماری کلان این سامانه در دستور کار حوزه نظارت بانک مرکزی قرار گرفته و مقصد آن تشکیل امکان اعمال نظارت‌های سیستمی پیشگیرانه در فرآیند اعطای تسهیلات به اشخاص با قابلیت‌های بسیاری چون افزایش دقت و شدت کارکرد این سامانه می‌باشد.

شایان ذکر است با اهمیت ترین کارکرد سامانه سمات در قبل زیاد تر حول نوشته تشکیل پایگاه داده اعتباری در انجام فرآیند اعتبارسنجی اشخاص و اخذ گزارش‌های کلان اقتصادی در عرصه تسهیلات و تعهدات بوده، لیکن اخیراً رویکرد نظارتی این سامانه تحکیم شده و امکان اعمال نظارت‌های سیستمی در فرآیند اعطای تسهیلات را برای بانک مرکزی فراهم نموده است.