دیرباز، اولین سکوی خصوصی که تاریخ‌ساز شد_دلچسب

بازار املاک ایران، این غول خفته‌ی دهه‌ها، در اغاز‌ی تحولی بی‌سابقه قرار گرفته است. تحولی که نه تنها می‌تواند چهره‌ی معامله های ملکی را برای همیشه تحول دهد، بلکه نویدبخش آخر دوران تاریک کلاهبرداری‌های پیچیده، فرآیندهای فرسایشی و عدم شفافیت در یکی از بزرگ‌ترین بازارهای اقتصادی سرزمین است. در قلب این انقلاب دیجیتال، نامی تازه می‌درخشد: دیرباز (Dirbaaz.com)؛ استارتاپی جوان از دل پارک علم و فناوری شیراز که توانست با الهام از مثالهای موفق جهانی، تاریخ‌سازی کند و به گفتن اولین سکوی خصوصی در ایران، به سامانه‌ی رسمی ثبت اسناد و املاک سرزمین متصل شود. این پیروزی، تنها یک دستاورد فنی نیست؛ بلکه نقطه‌ی عطفی در تعامل هوشمندانه‌ی قسمت خصوصی با نهادهای حاکمیتی است که می‌تواند الگویی برای دیگر حوزه‌ها باشد.

پیشینه‌ی جهانی: MLS، الگویی با ۱۴۰ سال قدمت

پیش از آنکه به داستان دیرباز بپردازیم، باید به ریشه‌های این تحول در جهان نگاهی بیندازیم. سیستم MLS (Multiple Listing Service) که امروز ستون فقرات بازار املاک در کشورهای پیشرفته محسوب می‌شود، قدمتی غرورآمیز دارد. بر پایه اسناد تاریخی انجمن ملی مشاوران املاک آمریکا (NAR)، اولین سیستم MLS در سال ۱۸۸۵ توسط هیئت املاک سن دیگو تشکیل شد. این یعنی MLS قدمتی نزدیک به ۱۴۰ ساله دارد و طی این زمان، از یک سیستم توزیع دستی لیست‌های املاک، به پلتفرمی هوشمند، یکپارچه و بین‌المللی تبدیل شده است. MLS امروز نه تنها شفافیت و شدت را به معامله های تزریق کرده، بلکه با استانداردسازی فرآیندها، مطمعن عمومی را به بازار املاک بازگردانده است.

دیرباز با فهمیدن این پیشینه‌ی غنی، فقطً یک کپی‌بردار نبوده است؛ بلکه با بومی‌سازی هوشمندانه‌ی MLS، آن را با نیازها و چالش‌های خاص بازار ایران تطبیق داد. این رویکرد، دیرباز را از تعداد بسیاری از استارتاپ‌های داخلی نزدیک می‌کند که زیاد تر یا بدون فهمیدن عمیق از الگوهای جهانی عمل می‌کنند، یا در تله‌ی پیروی کورکورانه دچار خواهد شد.

قوانین تازه: فرصتی برای تحول یا مانعی برای نوآوری؟

در سال‌های تازه، دو قانون کلیدی در حوزه‌ی املاک ایران تصویب شده که می‌توانستند هم زمان باشند و هم تهدید. قانون ساماندهی بازار زمین، مسکن و اجاره‌بها و قانون الزام به ثبت رسمی معامله های اموال غیرمنقول (به اختصار «قانون الزام») هر دو با مقصد شفاف‌سازی، پیشگیری از فساد و مکانیزه‌سازی فرآیندها تدوین شدند. اما اجرای این قوانین با چالش‌های بزرگی همراه می بود.

قانون ساماندهی، تکالیف مستقیمی را بر مسئولیت‌ی وزارت راه و شهرسازی گذاشت. این وزارتخانه در جواب، سامانه‌ی «خودنویس» را راه‌اندازی کرد؛ اما به حرف های‌ی مدیران دیرباز، «این سامانه نه تنها رضایت کاربران را جلب نکرده، بلکه تعداد بسیاری از تکالیف قانونی را نیز به طور کامل اجرا نکرده است. مهم‌تر آنکه، وزارت راه اصرار بر انحصارگرایی دارد و حاضر نیست خدمات خود را در اختیار شرکت‌های خصوصی قرار دهد. این رویکرد، در حالی است که دیرباز با وجود همه ظرفیت‌های فنی، تا این مدت نتوانسته همکاری مثبتی از سوی این وزارتخانه دریافت کند.»

اما قانون الزام، که مسئولیت مهم اجرای آن بر مسئولیت‌ی سازمان ثبت اسناد و املاک سرزمین است، رویکرد متغیری داشت. این قانون که از اغاز سال ۱۴۰۳ ملزوم‌الاجرا شده، به طور صریح به نقش سکوهای خصوصی در ایفای مسئولیت اجتماعی اشاره می‌کند. اینجا می بود که دیرباز زمان را غنیمت شمرد و با اراعه‌ی بیزینس‌پلن دلنشین، زنجیره‌ی خدمات قیمت‌افزوده گسترده و منفعت‌گیری از دانش متخصصان تیم خود، توانست دقت سازمان ثبت اسناد را جلب کند.

دیرباز: استارتاپی که پیشرو در اجرای قوانین تازه می بود

آنچه دیرباز را از دیگر استارتاپ‌ها نزدیک می‌کند، انطباق کامل با قوانین حاضر است. برخلاف تعداد بسیاری از نوآوری‌ها که نیازمند تحول قوانین یا مصوبات تازه می باشند، دیرباز نشان داد که می‌توان بدون نیاز به تحول قانون، تحولی بزرگ تشکیل کرد. این سامانه همه فرآیندهای سنتی بازار املاک ایران را با کمترین تحول به سمت تکنولوژی روز و استانداردهای بین‌المللی هدایت کرده است.

مرکزیت شرکت گسترش‌دهنده‌ی دیرباز، یعنی شرکت «راهبرد کالای نوین فارس»، در شیراز و پارک علم و فناوری این شهر است. این دوری از پایتخت، می‌توانست یک نقطه‌ی ضعف باشد؛ اما دیرباز با پیگیری‌های مستمر و اراعه‌ی مثالهای موفق، توانست این چالش را نیز به زمان تبدیل کند. این سامانه موفق شد پشتیبانی‌های معاونت علمی ریاست جمهوری، اتحادیه‌ی کسب‌وکارهای مجازی، معاونت‌های پیشگیری و راهبردی قوه‌ی قضاییه و این چنین اتاق ایران را جلب کند. اما با اهمیت ترین دستاورد، کسب رضایت و مجوز سازمان ثبت اسناد و املاک سرزمین می بود.

نشست خبری ۲۷ مهر ۱۴۰۴: اظهار رسمی یک خبر تاریخی

رویکرد دیرباز و کوششهای مستمر آن، سرانجام در یکشنبه ۲۷ مهرماه ۱۴۰۴ به نتیجه رسید. در نشست خبری سازمان ثبت اسناد و املاک سرزمین که با وجود سخنگوی سازمان و معاونین املاک، اسناد و فناوری اطلاعات آن سازمان برگزار شد، برای نخستین بار به طور رسمی از اتصال موفق دیرباز به سامانه‌های ثبتی و انجام تست‌های اولیه خبر داده شد.

سخنگوی سازمان ثبت در این نشست خبرداد:

«مطابق قانون، ما موظف بودیم ظرف یک سال از زمان تصویب، امکان دسترسی سکوها و پلتفرم‌های خصوصی به سرویس‌های رسمی ثبتی را فراهم کنیم. این مهم اکنون محقق شده و یکی از سکوهای منتخب، [پلتفرم دیرباز است] که در مرحله‌ی تست فنی و امنیتی اتصال به سامانه کاتب قرار دارد.»

این اظهار، تنها یک خبر رسمی نبوده است؛ بلکه قبول عمومی بر پیروزی یک استارتاپ غیرپایتخت‌نشین می بود که توانسته می بود در رقابت با رقبای زیاد قوی و باسابقه، گوی سبقت را برباید. همزمان، رییس سازمان ثبت اسناد در سفری که به کرمان داشت، به این نوشته مهم اشاره کرد و آن را گامی بزرگ در مسیر دیجیتالی‌سازی فرآیندهای ثبتی دانست.

چالش‌ها و رقیب ها: دیرباز چطور غول‌ها را پشت سر گذاشت؟

دیرباز برای رسیدن به این پیروزی، رقابت با شرکت‌های زیاد قوی و باسابقه‌ی دولتی و نیمه‌دولتی را پشت سر گذاشت. شرکت‌هایی که سال‌ها در بازار املاک ایران فعالیت داشته و منبع های و ارتباطات گسترده‌ای داشتند. اما دیرباز با چند مزیت کلیدی توانست بر این رقیب ها تسلط کند:

1. فناوری پیشرو: الگوبرداری از MLS و منفعت گیری از استانداردهای بین‌المللی
2. تیم متخصص: منفعت‌گیری از دانش فنی و تخصصی تیمی جوان و پویا
3. بیزینس‌پلن جامع: اراعه‌ی مدل کسب‌وکاری دلنشین و پخته
4. انطباق با قوانین: طراحی سامانه‌ای کاملاً منطبق با قوانین تازه
5. پیگیری مستمر: مکاتبات متعدد و برگزاری جلسات فنی با سازمان ثبت

مدیرعامل شرکت راهبرد کالای نوین فارس در این باره می‌گوید:

«همکاری و هم‌قطاری با این چنین سامانه‌ها و شرکت‌هایی برای ما افتخار است. دریافت این گفتن در کنار اسامی سنگین، علاوه بر حس غرور، این امید را به ما می‌دهد که بتوانیم نقش موثری برای جامعه ایفا کنیم.»

آینده‌ی بازار املاک ایران: نقشه راه دیرباز

این سامانه اکنون خدمات متنوعی را اراعه می‌دهد، از جمله:

• مدیریت فایلینگ و آگهی‌های املاک
• ثبت قراردادهای رسمی و دسترسی به سامانه کاتب
• سیستم CRM و ربط با مشتریان
• تورهای مجازی

اما آینده‌ی دیرباز فراتر از این خدمات است. این پلتفرم تصمیم دارد با گسترش‌ی زنجیره‌ی خدمات قیمت‌افزوده، به یک اکوسیستم کامل در بازار املاک تبدیل شود. اکوسیستمی که نه تنها مشاوران املاک، بلکه خریداران، فروشندگان، نهادهای دولتی و حتی شرکت‌ها و اپلیکیشن‌های خصوصی دیگر را نیز در بر می‌گیرد.

پیروزی دیرباز درسی برای کل اکوسیستم استارتاپی ایران

اولاً، مشخص می کند که استارتاپ‌های غیرپایتخت‌نشین نیز می‌توانند با اراعه‌ی مثالهای موفق، در سطح ملی اثرگذار باشند. ثانیاً، ثابت می‌کند که انطباق با قوانین حاضر، می‌تواند مسیری سریع تر و یقین‌تر برای نوآوری باشد، نه تلاش برای تحول قوانین. ثالثاً، این همکاری نشان‌دهنده‌ی پتانسیل عظیم همکاری هوشمندانه‌ی قسمت خصوصی با نهادهای حاکمیتی است.