دعوا همه‌عیار به تیتک بی‌نتیجه ماند؛ طرحی که به‌علت سلامت‌محوری، قابل توقف نبود_دلچسب

سالم‌خبر: رئیس اسبق سازمان غذا و دارو، او گفت: عده‌ای در دوره‌های قبل با همه توان کمر به نابودی سامانه تیتک بسته بودند اما هیچ‌کاری نتوانستند بکنند. چون طراحی و اجرای آن درست می بود و بر مبانی نظارتی محکم شده می بود.

رسول دیناروند در نشست سامانه تی‌تک و ظرفیت‌های هوشمندسازی زنجیره تامین در تشریح ریشه‌های شکل‌گیری سامانه تیتک و فلسفه رگولاتوری پشت آن توضیح می‌دهد که «این کار از ابتدا یک فعالیت کاملاً نظارتی می بود؛ تلاشی برای محافظت از زنجیره فراهم دارو و جلوگیری از ورود داروهای قاچاق به شبکه رسمی». به حرف های او، مقصد اولیه تشکیل این چنین سامانه‌ای این می بود که «مردم مطمعن اشکار کنند دارویی که از شبکه رسمی دریافت می‌کنند واقعی است».

او با اشاره به اغاز این مطرح در دوران مسئولیت نخست خود می‌گوید: «استارت کار در همان دوره اول زده شد. گروه کوچکی از داروها داخل مطرح شدند و در سال ۸۴ جنبه اجرایی جدی‌تری اشکار کرد. مدل اجرا متفاوت می بود؛ زیاد تر مبتنی بر دیتابیس و اطلاعات لحظه‌ای.»

دیناروند تفاوت این سامانه با مدل‌های کلاسیک جهانی را نیز این چنین شرح می‌دهد: «در زیاد تر کشورها فقط اطلاعات آماری جمع‌آوری می‌شود، اما کاری که ما کردیم داده واقعی و در لحظه می بود. شما می‌توانستید هر لحظه هزاران داده را رصد کنید. قیمت این سیستم زیاد زیاد تر از چیزی است که طبق معمولً فهمیدن می‌شود.»

فراز و نشیب‌ها و سوءبرداشت‌ها

او در بخشی از سخنان خود به سوءتفاهم‌ها و حملات سیاسی علیه این سامانه اشاره می‌کند: «برای مثالً او گفت و گو یک میلیارد یورو… یک نفر حرف های می بود یک میلیارد یورو گم شده، باید درِ تیتک را ببندیم، گل بگیریم! درحالی‌که اصلاً این چنین چیزی نبوده است. برای

این مطرح تلاش شد؛ اما عده‌ای جستوجو تعطیلی‌اش بودند.»

او این چنین درمورد یکی از با اهمیت ترین پرونده‌های نظارتی سامانه در پی ورود دارو خارج از سیستم سامانه تیتک که تبدیل نابینایی برخی بیماران شده می بود، توضیح می‌دهد: «ما کشف کردیم یک مرکز درمانی داروی تقلبی و قاچاق مصرف می‌کرد و همین شد منشأ شکایت علیه سازمان و رئیس آن چرا؟ مدعی بودند سامانه تیتک علتکوری چشم بیماران شده است در حالی که ما کشف‌کننده بودیم، نه تقصیر کار. در آن پرونده حتی به بازپرس گفتم: این همانند این است که یک دوربین شدت در اتوبان نصب کرده‌اند و فردی که با شدت غیرمجاز چپ کرده، بیاید بگوید اگر دوربین نبوده است تصادف نمی‌کرد!» 

دعوا‌ها، شایعه ها و مقاومت سامانه

دیناروند سپس به شایعه ها مربوط به محل سرورهای تیتک اشاره می‌کند: «شایعاتی می بود که سرورها در خارج بوده؛ نه اولش، نه وسطش، نه آخرش هیچ‌کجا خارج نبوده است. حتی از ساختمان وزارتخانه هم منتقل شد داخل سازمان. اما برخی ادعاهای شگفت‌وغریب هم چنان تکرار می‌شود.»

به حرف های او، مخالفان در دوره‌هایی با همه توان جستوجو مختل‌کردن سامانه بودند، اما نتوانستند کوچک‌ترین عیب طراحی یا اجرا اشکار کنند.

جایگاه بین‌المللی سامانه

او با اشاره به سابقه وجود خود در نشست‌های بین‌المللی رگولاتوری می‌گوید: «کاری که ما کردیم، در سطح بین‌المللی شاخص می بود. مدل پیاده‌سازی بی‌نظیر می بود و طراحی آن نتیجه زحمات دکتر فخرآبادی می بود. مهم‌تر این که یک ریال از بودجه وزارت بهداشت خرج نشد.»

او پافشاری می‌کند که تیتک نه‌تنها یک ابزار نظارتی، بلکه یک «منظومه کامل» بوده است: «این سامانه قرار می بود به ظرفیت کامل برسد و کارکردهای زیاد

فراتر از ردیابی داشته باشد. اگر اجازه می‌دادیم کامل تکامل اشکار کند، امروز اکوسیستم دارویی سرزمین از بیمه‌ها تا صنعت و بیماران، همه منتفع می‌شدند.»

دیناروند در تشریح اهمیت سامانه ردیابی دارو (تیتک) و کوششهای برخی جریان‌ها برای متوقف‌کردن آن می‌گوید: «با جدیت همه آمده بودند که این کار را تعطیل کنند چون می‌دانستند چه منافعی برای سرزمین دارد. می‌خواستند سامانه را ببندند و قفلش کنند، اما موفق نشدند. کوچک‌ترین ایرادی نتوانستند اشکار کنند؛ نه در طراحی، نه در اجرا، نه در این کار بزرگ. درحالی‌که دولت یک ریال هم برایش هزینه نکرده می بود. مدلی که طراحی شد، انصافاً مدل زیاد ارزشمندی می بود.»

ظرفیت‌هایی که هیچ زمان اجازه رشد نیافت

او بزرگ‌ترین ضعف ماجرا را «محروم‌ماندن سامانه از تکامل» می‌داند: «سامانه زمان اشکار نکرد سریع و کامل تکامل یابد. الان ۱۲ سال از اجرای رسمی آن قبل و باید به ظرفیت کامل می‌رسیدیم. اگر آن قسمت‌هایی که پیش‌بینی شده می بود انجام و به‌هم متصل می‌شد، امروز یک سامانه بی‌نظیر، کامل و دقیق داشتیم.»

دیناروند توضیح می‌دهد که کارکردهای تیتک فراتر از رصد دارو می بود: « این که سوءاستفاده بیمه‌ای نشود و زیاد پشتیبانی می‌کرد. این که فرآورده خارج از مسیر نتواند سر بیمه کلاه بگذارد. فقط جلوگیری از داروی قاچاق نبوده است؛ منفعت‌برداری اقتصادی هم می بود، جلوگیری از سوءاستفاده‌ها هم می بود.»

«چون فراز و نشیب بسیاری طی کرده، متأسفانه در این سال‌ها دوستان نتوانستند یا یک عده‌ای نگذاشتند این ظرفیت کامل منفعت گیری شود. کار بزرگی انجام شده؛ اگر منفعت‌برداری نشود، ظلم به آن کار است و این اتفاق افتاده است.»

او این نوشته

را یک «عادت ساختاری» می‌داند: «این کار عظیم شده یک عادت در سازمان ما اما خروجی‌ای که باید از آن گرفته شود انجام نمی‌شود.»

رسول دیناروند در ادامه سخنان خود درمورد مشکلات منفعت‌برداری از سامانه تیتک می‌گوید: «همین بلا تا حد بسیاری سر منفعت‌برداری‌هایی که می‌توانست از تیتک بشود هم آمده. یقیناً نه به آن شدت، ولی بالاخره در مسیرش هست. جوری که الان سه چهار سال است که عملاً سامانه تیتک قرارداد حمایتندارد. یعنی نمی‌دانند چیکارش کنند. اکنون نمی‌دانم جدیداً کاری شده یا نه؛ نمی‌دانم بالاخره حل می‌شود یا نمی‌شود.»

خطای استراتژیک ایران در واردات داروی فوریتی

دیناروند سپس از یکی از اشتباهات بزرگ رگولاتوری در ایران یاد می‌کند: «ما در ایران می‌گفتیم داروی فوریتی باید از Regulated Market بیاید. چون هنگامی داروی Regulated را رجیستر می‌کنی، پدر و مادرش را می‌شناسی! همه مسیر تشکیل اشکار است. اما داروی فوریتی این‌گونه نیست.»

او ادامه می‌دهد: «اشتباهی که یک زمان سازمان غذا و دارو کرد این می بود که اجازه داد داروی فوریتی از Non-Regulated Market بیاید. سپس انها گفتند خب اکنون چکار کنیم؟ بدهیم آزمایشگاه چک کند؟ در حالی که شما نمی‌توانید با تست آخر یک دارو را قبول کنید. این کل فرایند ثبت دارو را زیر سوال می‌برد.»

قانون رگولاتوری خدشه‌ناپذیر است

در آخر، دیناروند هشدار می‌دهد: «مگر می‌شود دارو از Non-Regulated بیاید، سپس بدهیم آزمایشگاه، اگر قبول کرد داخل شود؟ این منطقی نیست. شما به مطمعن یک Regulated Market اجازه ورود دارو می‌دهید. چون مطمعن دارید در یک سرزمین معتبر ثبت شده. در فوریتی هم باید سریع عمل کرد. مبانی را نباید زیر سوال برد.»